Seksisme op de werkvloer

Een grapje hier, opmerking daar… We lachen wat af op de werkvloer, maar soms schuilt er (onbewust) seksisme in uitspraken. Met seksisme bedoelen we discriminatie (een andere behandeling krijgen) op grond van geslacht. Veel mensen denken dat dit alleen bij vrouwen gebeurt, maar ook mannen kunnen op de werkvloer slachtoffer worden van seksisme. Een vervelende en schadelijke situatie. In dit artikel helpen we je dealen en afrekenen met seksisme.

Wat is seksisme? 

Seksisme op de werkvloer gebeurt op verschillende manieren en is daarom soms lastig te benoemen. Laten we daarom eens wat voorbeelden van seksisme doornemen. We horen veel dat vrouwen bijvoorbeeld niet in aanmerking komen voor een hogere functie, omdat een man geschikter wordt gevonden. Twijfel aan kennis, adviezen waar niks mee wordt gedaan of vrouwelijke leidinggevenden die niet serieus worden genomen zijn vormen van seksisme. Een te grote focus, in vergelijking met mannelijke collega’s, op de kleding of het uiterlijk van een vrouw ook. En vergeet seksistische uitspraken als ‘dom blondje’ of ‘ben je ongesteld ofzo?’ niet. 

Voorbeelden van seksisme bij mannen
Ook mannen kunnen te maken krijgen met seksisme op de werkvloer. Misschien gebeurt dit in mindere mate, maar ook dit is niet oké. Vrouwen worden vaak in de typische, traditionele ‘moederrol’ geduwd en voor mannen geldt dat ook met de ‘vaderrol’. Ze krijgen te maken met gedoe als ze verlof aanvragen of een ziek kind van school willen halen, want ‘je hebt toch een vrouw thuis’. Mannen moeten volgens de vooroordelen sterk zijn, zich niet mee laten slepen door emoties en dus knopen doorhakken in vergaderingen en het voortouw nemen op de werkvloer. Ook als dit niet in hun karakter zit. Zelfs als er iets heftigs (zoals een reorganisatie of ontslag) gebeurt, wordt verwacht dat mannen zich ‘groot houden’ of ‘niet aanstellen. Dit is ook seksisme en dus ook vervelend en schadelijk.  

“Ik heb lang in een mannenwereld gewerkt. Het is meerdere keren gebeurd dat een man werd gekozen voor een klus op zee, terwijl ik het ook prima had kunnen doen. ‘Ja maar jij hebt toch kinderen?’, kreeg ik terug. Terwijl de gekozen collega ook kinderen had. Ook werd een man opeens tot teamleider benoemd, terwijl twee vrouwen (waaronder ik) daar geschikter voor waren. Er waren collega’s die vrouwonvriendelijke opmerkingen maakten. Seksueel getint of gericht op mijn uiterlijk. Een vrouwelijke collega die daarover klaagde, werd overgeplaatst. Ik kreeg ondertussen minder betaald dan mijn mannelijke collega die hetzelfde werk deed. Het mooiste van alles: vrouwen moesten zich in de veiligheidskleding voor mannen hijsen. Die waren te groot en dus niet veilig. Toen we om kleding in onze maat vroegen, kon dat niet ‘want vrouwen horen hier niet hahahaha!’. Dit is slechts het topje van de ijsberg. Ik heb altijd teruggevochten. Mijn tip voor andere vrouwen? Eis je ruimte op, negeer het niet. Dit soort gedrag verdwijnt alleen als je er een spotlight op zet.” - Nienke (40), inkoper, vertrok 2 jaar geleden na 10 werkjaren bij dit bedrijf 

Zo herken je seksisme op de werkvloer 

Soms is het lastig om in te schatten wanneer iets een onschuldig grapje is en wanneer er sprake is van ontoelaatbaar seksisme. In principe is een grapje dat discrimineert op gender natuurlijk sowieso niet erg leuk op de werkvloer, maar niet in elke opmerking zit een bewuste seksistische ondertoon. Dat maakt de kwestie meteen lastig, want seksisme is ook schadelijk als het onbewust is. Soms is één opmerking genoeg om je een vervelend gevoel te geven. Maar het kan ook dat het een opeenstapeling van kleine (in eerste instantie grappige) opmerkingen is, waar je uiteindelijk toch een ongemakkelijk gevoel van krijgt. Ook als je niet bij de situatie betrokken bent of de grap niet over jou gaat. Je onderbuikgevoel laat je meestal niet in de steek. Krijg jij een naar gevoel van een grap, handeling of seksistische opmerkingen, dan zit er iets niet in de haak. Twijfel niet aan je gevoel en spreek je collega’s aan.  

En wat doe je tegen seksistische opmerkingen? 

Merk je dat er seksistische opmerkingen worden gemaakt of ben je zelf het slachtoffer? Probeer dan eens meteen te reageren als je het hoort. Een ‘hé jongens, dit kan niet’, maakt een duidelijker statement dan ongemakkelijk meelachen. Moedig ook andere collega’s aan dit te doen. Zo schep je samen een veilige omgeving waarin je je collega’s verdedigd. 

Helpt dit niet, dan kun je de collega aanspreken. Dat is best eng. Verzamel daarom wat voorbeelden van seksisme die je kunt geven, neem de collega op een rustig moment apart en maak duidelijk dat seksisme op de werkvloer voor niemand positief uitpakt. Ook als je zelf het slachtoffer bent, kun je de collega die zich seksistisch uit zelf aanspreken. Vind je dat eng? Praat dan eerst eens met andere collega’s en vraag of zij ook last hebben van seksisme. Op deze manier vorm je samen een sterk front.  

“Bij ons op de werkvloer maakte een collega constant vervelende seksistische opmerkingen tegen één van de vrouwelijke collega’s. ‘Niet lullen maar poetsen’, ‘het enige recht voor vrouwen is het aanrecht’ en ‘vrouwen horen aan de bar, niet als barpersoneel’. De vrouwelijke collega zat er erg mee, voelde zich niet prettig en nam me in vertrouwen. Samen hebben we de collega aangesproken waarna het vrouwonvriendelijke gedrag even stopte, maar niet veel later ging het gewoon weer door. Dit keer nog heftiger. Toen zijn we naar onze baas gestapt en die heeft de mannelijke collega op staande voet ontslagen.” - Robert (21), medewerker vakantiepark

Maar ook: check jezelf op vooroordelen 

Pijnlijk maar waar: misschien maak jij je ook wel eens schuldig aan seksisme op de werkvloer? Dat kan in een grapje gebeuren, maar ook in vooroordelen die je (onbewust) hebt. Misschien heb jij zonder daar verder bij stil te staan ook minder vertrouwen in een vrouwelijke leidinggevende. Of vind je het raar als een mannelijke collega zich emotioneel uit. Probeer hier zo nu en dan eens wat meer bij stil te staan. Waarom denk je dat? Is dit een vooroordeel? Het is niet erg als je jezelf betrapt op dit soort seksistische gedachten. Vaak gebeurt het onbewust. Het is wel kwalijk als je je ervan bewust bent en niks doet om het te veranderen.   

Belangrijk: dit hoort je werkgever te doen 

Van je werkgever mag je sowieso verwachten dat hij of zij iedere werknemer gelijk behandelt. Dat niet alleen: je werkgever moet zorgen voor een veilige en gezonde werkvloer. Seksisme heeft daar duidelijk geen plek in. Sterker nog: seksisme op het werk kan leiden tot slechtere prestaties en zorgt bij slachtoffers voor een kwetsbaar en onveilig gevoel. 

Bespreek het dan ook altijd met je baas als je last hebt van seksisme door collega’s of je ongemakkelijk voelt bij bepaalde (seksistische) opmerkingen. Hopelijk heb je een baas die dan gelijk ingrijpt. Laat het er niet bij zitten als dat niet het geval is. Praat met een vertrouwenspersoon en overweeg een officiële klacht. Dat klinkt zwaar, maar seksisme is iets dat écht bestreden moet worden en dat kan soms alleen door op dit soort stappen over te gaan. Je kan hiervoor terecht bij een P&O of HR-medewerker. 

Hopelijk weet je nu beter hoe je seksisme op de werkvloer kunt aanpakken. Heb je vragen? Stuur Salim of een van onze andere collega's dan een berichtje. De FNV staat altijd voor je klaar om te luisteren, te adviseren en je te steunen. Dat doen we niet alleen als jij ons nodig hebt. We zetten ons al langer in om dit probleem op grote schaal aan te pakken. Jij kunt je steentje bijdragen door kritisch te kijken naar je eigen vooroordelen en het gedrag van je collega’s. Samen zorgen we voor veilige werkomstandigheden voor iedereen.